Thursday, September 13, 2007

ZOGAM SIAL ZATAM LEH KA SIMTHU

Gelhtu- Khamkhokam Guite
Aizawl.

A Ni leh Kha thei nawn keng, Pathianni nitaak lam khat ahi chih bel theilai ing. Nipi Ni zing biakna kikhawp tawp chiangin, committee leh ki muhkhawm a - genkhawm neuhneuh ding om den a, Biakin apan iinlam ka zawtin nitaklam hita hi.

Lampi a kapai lai in, Tuailai te lasak “Zing ninou hong suah chiang na hoihna hong lang in…” chih ka lungsim ah tamden a. Hiai La, ka lupna pindan innkatau(balcony) apan zingni nou hong suak, suahlam kolmong a tang singseng lungsim mitkha a mu kom in kasa khe hialhial hi.Achangchangin, car steering tum keuhkeuh a “ Toupa Na hoihna leh chitna ka tante’n, tawp ni beini chih om ngeilou ding/ Tuisuahgiat kihawt diamdiam bangin dai ngeilou hi;…(V.Biaklal),” chih sa kawmin inn ka tung hi.

Inn sung kalut chiangin, ka nungaknu un “ Pa Kam, na khawte uh putek khat in hong mu nuam a hong ngakngak ei ve. Hong chiahkik haksi teh”, honna chi a. “Na khote uh” chih kampau kazak chiangin ka khua uh koilai hi a, kua khote ka hi hiam chih dotna ka lungsimah hong piang khia in, ka khuak kom a pindan khen khat kum sawm tampi kihongloute hong kihong hileh kilom hi. Hiai khovel ah neekzawnna leh mihingin I tup leh giimte Sakhituihup delh bangin kidelh a, “kei koi khuate hi a, kua ka hi hiam” chih mahni ki dong in, a dawn na’ng ki ngaih sun kha ngeilou hi. Mihing a piang khempeuh hiai khovelah Laileeng khau kitat bangin leeng koikoi mah le hang “ ka gam, ka lei” I chih ding leh “kei a na hi” hon chi ding bel na om tei hi.

Tutna pindan a kavalut leh, ka mel honmuh chianga a lungsim zangkhai huai hileh kilom in, liangkou tual dipdep komin hong dingtou a “ Kampu aw, bang hon loh ding na hi hiam…..” chihin hon gen pan a. A mel ka etchiangin ka damsung tangthu teng hong lang in leh ‘Zogam sial zatam’ lungsim sung nung pen a Thal tang bang a ka pai gige in ka koilai hiam hon sun hi.

Kum sawm-a-sim tampi pailiamta ah, ka pianna khua inn 33 khua hi a. Huai khua ah ka Pa’n Evangelist Teacher nna sem hi. Huai khua a kateenna inn uh, mipi lam hi a, nuam mah mah hi. Ka unau ua ka taltalna uh ka inn tuangphah/sual teng uh zol kelkel hi. Ka inn uh a lamtu mipiten huihpi mut siat theihlouh ding in ‘flexible’ ding a ‘programme’ sa in lam uh a, huihpi anun chiangin ka inkuan un taptung/meikiang ah ka om ua, huihpi in ka tuangphah uh mut lemtou dongdong a, himahleh huihpi in a sem khak nonlouh chiangin a kiphahna ngei ah bolnon ngai seselou in amah leh amah kiphah kikthei zel hi.

Ka phaitam gal uah singlianpi khat pou a, huihpi anun chiangin huai sing lianpi nahte thom ging ngaih mahmah hi. Ka neulai in huai sing om kei leh khovel ah huihpi bei mai dingin ka ngaihsun hi. Huai singkung ah chik hun chiang hiam in, nitaak lam tengin Ngau (Zong chi khat) mei saupi nei khat hong tuang sek a. Huai singkung a Ngau tuang leh huihpi nun chiang a huai singin thom angaih angaih a neih pen in gen thupi tak nei dingin ka neulai in ka ngaih tuah sek hi. Huai khua a kum bangzah hiam ka om nung un ka Pa’n ka Pute khua ah hon pem pih hi.

Kampu aw, bang hon loh ding na hia, hiai mun ah om na ding lah nei kei ung, kholam a pai na ding lah nei tuan kei ung” chi’n hon hilh a. Ken “ Bang chi dan a hiai lamlam hong tung kha na hi ua oi?” Chi a ka dot chiang in aman hi bang in gen hi: “I gam lam uh nang theih lai bang non lou a, sa gam-gal gam lua a, kuamah akikhual taktak ngam leng om nonlou a. Huai banah, donpi-don ke mah a tam banah i gam mahmah uh leng negai lo ta hang a, lou nei a kivakte a ding a maban lam-et ding om non mahmahlou a” chi in hon hilh hi.“ Hiai lam ah ka tapa khat kiloh in hong om a, huai in mi Mi Huan ngak ding om va ngak ni chi a hong gen a. Neih teng leh inn tanpha zuak a hong pai ung a”, chi hi.

Ka Pute khua a ka pem kum uh kial kum tak hi kha a. A buh neite leng nei kichilou, a hon pe dingte leng nget ngutngut photlouh a honpeloute maitang sik huphulh huai ahi ding a, ka Nu leh Pa khosung a ann ngen/zong ding a vakvialvial aki nolhnolh uh ka lungsim sungnungpen suangpek ah nul mang theihlouh in ki gelh den hi. Huchi bang kal a ka dam khosuak na uh, Siamtu leh hon deihsak a-honlainattu innsak inn khangte ziak ahi chih leng kitheih khem moh vual hilou hi.

Ka neulai apan ka lungsim mitkha a kana kepdette ka ngaih tuah chiang in “Mi Huan ngak” leh hiai ka ma a ding kituak lem thei in ka thei kei hi. Mihingten sepna a neu lua alian lua omlou in, sepna khatpeuh a loh chingte agal apanin leng a kalsuan dan uh, apai dan uh leh akhohei dan ua panin leng mi lohching ahi chih kithei mai hi. Tua dana amah leng kana chiamteh polkhat a hi hi.

Hiai ka Pute khua a ka teen lai un ka sikul kawng uah Suangkua sing lian mahmah khat pou hi. Phalbi hong bei a, lou hal hong hun chiangin Hausapi kawl leh Lungthul tang khong ah gamkang a, agal apan meikhu mui chiichiai in muh theih hi. Huai hun chiangin huai Suangkua hong pak a, a pak zu top a - azalzou dingin, tungleng vasate mun tuamtuam apan hong pai khom in a kahiang khong ah nuamtakin kimol uh a. A pak kilomna amuna mu khalouten leng agal apan in apak gimnamtui dik pha uhi. Sun chiang a tung sunni a hong sat chiangin a singliim nuamtakah Bawngte kual in, ekneel hai kawmin lusu diaudiau uh a. Nitaklam hong hih chiangin, naupangte Nu leh Pa loukuan hongtung ding vaidon in tua Suangkua bul a Mualkidawh tungah ngaklah tak-kawmin nana ngak zel uhi.

Hun hongpai zelin, Nipi leh Phalbi bangzah vei hiam hongpai a, huai Suangkua sung apanin a negawpthei Lung hong piangin huai Lungten hehpihna tellou in alaimuu apanin hon ne in, akilomna leh manphatna – a singnah hing dipdip leh apaak kilom leh gimnamtui takte suangzou nonlou dingin tua Suangkua kung hon ne gawp ua. Huchih naklai in Zogamah huihpi lamdang tak hawng nungin, hatna nei nonlou tua Suangkua kung ahon mut chiang in, aka hiangte kibalin atoptop chiang in a bul ah kikalin, lei a bol lei ah kik nonta hi.

Lamdang sakna toh “ Mi Huan ngak a kivak na khop om ding hia?” chi a ka dot chiangin hi bang in hon dawng hi: “ Mi Huan ngak kom a mun dang a kiloh na ding a om chiang a kiloh theih a. A Huan ongkal a haichii chiin theih a, huaite bazaar a zuak theih zel dinga. Huai chiang a hiai lam a bel kalteng phial a ration card a anntang a mantom a lak theih gige a, huai kia hilou a Khakhat a khat vei bek tua ration card mah a amantom a Chini leh Khonvaktui lak theih ahih chiang a, ei lam a solkal a lam-et ding om mahmahlouhna a om sang a khosak olsam zaw ding hi”, chi in hon dawng hi.

Ahihleh na Huan ngak dek uh lah bang chi? ” chi a ka dot leuleu chiangin “ Tangval khat Huan ngak a aneitupa’n ana koihsa om a. A Huan neitu pa’n tua ana omsa tangval pen holkhia a kou a Huan ngak dia hon deih a, aman lah hol khe nuam silou a”, chi in hon dawng hi. A gen zel na ah “ Va hol khia a, va kisuk buai ding a lah eimi leh eimi kal a nuamlou a”, chi hi.

Eimi leh eimi’- mi gam a, mite Huan ngak ding kituh chih ka zak chiangin Ngasa guh a vailam a valh kha mah ka bang hi.

Pa ngaak, tamlai in la kou toh khat veibek ankuang sawkkhawm ni” chi a ka khouh chiangin “ Kampu aw, Na Nu-ngaak na lung himohlo ding hi” chi in, atunkal ngaaklahtaka - ahongtun na dinglam na mit suan den - a innkuanpihte kiang lam zuanin, khekhai zangkhai toh hon nosia hi.

Vangtah Suangkaw kung, a vanglai a azalzou a, apakzu topa kinaamtaakte tuni in muhphakin om nonta lou ua, singphungpha dang zuan in mangdiam uhi. Bangteng hileh chikni chiang hiamin koilai hiama a Tang kia hongpou ding a, a liimbelhtaak, zalzoh ding nei leh khovel - a pakginmnamtui a zelsuaksaktu hong hih ngei kaki nepna leh thumna hi.

No comments: