Thursday, September 13, 2007

ZOGAM MUSINGS


Gelhtu-G.Khamkhokam

Ka neulai in ka lou ua pan Suahlam ah- Leentang muichii-chiai leh Thangchiingtang kabimbiam in kimu hi. Alehlamah, Kaihlam tang, angeina bangin, Meipi in bawn lii liai a, langkhatlam ah Hausapi kawlah tuituak-khia(waterfall) leh Zampi khuate “sik-kang inn” ngoubibia in kimu hi.

Ka loulai ua Hiangsing kuangah Zolengthe in "Nitum ngeilou Zion khopi, mubang ngai in sunsot naubang ka kap…." chi hileh kilom in hon-awi vengveng uhi.

Ka lou ua pana ka-et chiangin, khatveichiangin, Leentang ah Meipikai in vuahzu zel a. Tua vuah hongpai zelin Kaihlam tangte leh Vumpi ahte hongzu in - kou omna Ni tangsingseng nuaipanin tulvuah leh lum-mei kai thiithiai te muhtheih hi. Agal apaan a vuahzu leh huihpinunga gialpi-kia ka muhchiang un, tu-in kou tungah Nisa in khuapha mahleh tua vuahpi gialpi koutung zawng hongtun hun om ding hi chih honthei sak hi.

Hi e ! Tua vuahpi hongpaizel in, a tawpin, kou omna ah zawng hong zuzel hi.
Kou tunga vuahpizu-a-huihpi anun hangin Lungleen, Leentang leh Kaihlamtang ahte Nisa in khuapha mahmah hi.

Tua vuahpi huihpi nuaia ka omna khovel uh mialbikbek a- mabaan inch khat zawng mutheilou a, mangbat huaitak a ka omlai un zawng , Meipi tungah Tung Sunni angeingei in tang siuseu a , chikchiang hiam in - hiai huihpi vuahpi dai bang athen hun omding a, huai hun chiangin hiai meivom honliahtu in hon lenmangsan hun om ding hi, chihin hon neemzel hi.

Tuamah bangin mihingten I tung a thiltungte thei siamlou a – diip-huma “Why me, why us?” “Ka theisiam kei. Ka utkei lua. Bang dia kei/kou khelkhel tunga hiai bang tung ahi hiam?.”Bang dia kou Minam tung a hiai bang …..” chia- lungtang van-a-khai banga om a, “Who is in-charge of the world?” chih beidotna leh ginlelhna toh I dawt chiangin, Siamtu in Job kianga agen bangin-

“ Leitung kingakna suangphum
ka phum laiin nang
koi ah na oma?
Theisiam na hih leh
Hon dawng in
”.
(Job 38:4) chiin mimal leh Minam Bawltupan, “Khovel ka siam laiin nang advice hongla ke’ng e. Bang dinga nangbang phet in explaination hon call nahi hiam?” hon chi ding a.

Kumpi David in a beidot topkhok in-

“ Mualte lam mitsuantou hi’ng-
kei ading panpihna koi apan
hong tung ding ahia?”

achih mah bangin , mangbat ni a etna dinglam , ngatna dinglam om dingin um ing.

Ahia,mangbat topkhok huna Tang leh Mualte lam mitsuan a dakdak mai zaw, mihingte ngaihin beidot huai deuh ding hi. Tanglai Mosi leh Israel tate enle hang- a mangbat hun un Mosi in “ Daidi de in ding un…” chi hi. Mipi tam zawten thei siamlou ua, anunglam ua Aigupta sepaihten hondelh mu ua, mailam a Tuipisan kifawn nouhnouh a muh chiang un mipiten “ Tua daidide ading diing a kisol lailai…” chi uh himai thei hi. “ Aigupta gam a hankhuk ding om louh ziak a gamdai a si dinga honpi nahi hiam?” Mosi kiangah chi gamgam uhi.

Mihing hinkhua leh Minamte khangthu I etchiangin La phuaktu in “ A kal in dahluatna bang , akalin Eden pallun ah..” achih mahbangin, ‘the unseen hand of history’ in naupang a Nu’n a baana a utna lamlama akaih bangin kaihin om a. Nidanglai Minam lian leh thupi mahmah Assyriate si-gai uh ahi diam? Indus valley civilization hun ate lah koia omta uh ahi ding? Chihte I ngaihtuah chiangin- “ Sihzaw si-gai hiallou ding uh hi vaw” chihkan gen ding leh muh ding om nonlou uhi.

Ahi, Pak etlawm mahmahte a siat hun uh atun chiangin, apolam apan suksiat hilou in, amau sung apanin ane-siatu ding Lung hongpiang a, huai Lungin tua pak kilom mahmah ne sia a, hongvulin, tua pak akung apan pulhkhia in, mangthang uhi.

Tua mahbangin, mimal leh Minamte zawng asiat hun uh atun chiangin amau sunga panin siatna hong piangin, Lung leh Than bangin maute nesia hi. A Minam uh asiat chiangin akim leh kiang ua Minam hatzawten amaute nomvalh ua, a identity uleh “ahihna” uh mangthang hi. Amaute “Hunin chiautui luangluang bangin” taimangta a, khovelah theih gige in om nonta lou uhi. Gamdai leh gamkeu gama milim kitamgop “ Ozymandius, king of kings” chihkigelh bangphetsuak uhi.

Ahi, mihingte leh Minamten hiai khovel lianpi sungah Miksi neuchik , mahni phaktawka buai mahmah: nekzonga asuk lehtou a avakna a, tuimalkhat hiam- mi chilsiat malkhat hiam tuak-kha a, chimoh leh mangbang a buai segop toh ki banga kitheih hunbang a om a. Tua tuimalkhat a taaksaktu in zawngthei thamlou, taaksak ahihlam zawng theilou a, ahihhanga tua Miksi neuchik ading a bel sih leh hin khenna khop a mangbatna topkhok tun thei hi. Tua mah bangin khovela I kim leh kiang a thil tungten mimal leh Minam khenkhat damkhosuah leh suahlouh ding thugen thei hi.

Isreal Minamte a puksiatlai un Kamsang Mika in

Puk mahleng thoukik ding hi’ng.
Miallak ah tu mahleng,
Tangtawn Toupa ka khawvak
Hi ding hi.
Ama’ tunga ka khelh mana
Tangtawn Toupa’ thangpaihna
Thuak ding mah hi’ng.
Ama’n kei guma thu gen a,
Ka hamphatna a hihkip mateng,
Thuak ding mah hi’ng.
Ama’n khawvak ah hon piikhe
Ding a,
Adiktatna mu ding hi’ng.
(7:8,9) achihmah bangin, mimal hiam Minam khenkhatte apuksiatna ua pan dingkik non thei ua, ahihkhelhna ua pan kizilkik in ‘second change’ nei thei dinga Siamtu in alemgel saka, apikik zawng omtham hi. Minam a bawl Pa in, a manthat leh khosuahpen ngeingaih mahmah ding hi.

Bangteng genin, bangtengsa in, Minam maban ding sunkhua a ngaihtuaha- zan a mumangin man thousi in, Kamsang Habakuk chihmah bangin -

Theipi kung sel kei henla,
Grepguite gah kei henla,
Olive gahlawh ding om kei henla,
Loute’n gah suah kei henla,
Belam huangah belam omkei henla,
Gan-innte ah gan omkei mahleh,

(Huchipipiin leng….)-

Ken zaw Tangtawn Toupa ah
Nuam lai ding inga,
Pathian ka Hondampa
Ah kipak ding hi’ng.
(3:17,18)

No comments: