Tuesday, January 22, 2008

KUMTHAK AH HINDAN THAK

Tuni , Kumthak Ni January 1, 2008 izat uhtawh kitawn in tukumthak akipan ‘Hindan Thak’ a hing dingin iki hasuan in, iki hawntawh nuam hi. Tu kumthak a ‘Hindan Thak’ a ihinna dinga ka ngaih pawimawh hiai anuai a thil lite ka hawn telkhia hi. Huaite khatkhatin hichi bangin gen le hang:

1. DAMSUNG NITE SIMDIK

Pilna lungtang ka neih lawh
Hialna ding un,
Ka dam sung nite uh simdik
Dan hawn sinsakin
(Sam 90:12)

Sam 90 hi Pathian’ mi Mosi’ thumna kichi hi. Kum bangzah aphak a Mosi in hiai thumna Late gelh hiam chih i thei kei. Himahleh, a La thu akipanin Mosi in hichi bang a thumna aneihlai in akum tawm nawnlo a; khawvelah muh, zak leh experience hau mahmahta ahi chih hiai athumna La apanin theihtheih hi.

Damsung nite simdikdan siam dingin “tu hun” pawimawh a. La in
“Tuma, tunung kou ka chi uh
Nang, tu, na chi gige
” chi hi.

Bible in “ Ngai un, Pathian deihsakna hun tu hun ahi a, hotdamna ni tu hun ahi” (2Korin 6:3) chi hi. Pathianin “Tu hun” ngai pawimawh a, huchi mahbangin mihingte adingin leng “Tu hun” pawimawh hi. Tuhun i man dikloh chiangin, i tunung hun dingte, “Pathian thangpaihna a hih mangbat a “ awm dingin lampi sial gige i hi kha thei hi. Zingchiang,kumnawn,huai kum nawn i chih, tuni leh tuhun in kipan a, tuni leh tuhun a i sepding – i seploh, ihih ding- i hihloh hiam; i bawl ding – i bawllohte zingchiang leh tunung chiangin a gahhoihlo i lo ding hi. Huanah, i seploh ding, i bawlloh ding iva bawlte leh iva septen’n siatna leh manthatna ah hawnpi lut thei uh hi.

Pathianin miteng teng kiangah akibang in hun pia a. Billy Graham leh Bill Gates in kei leh nang mah bangin ni khat ah dakkal 24 nei ua. Ni khat in nnatamzaw a sepkhiak theih na’ng un, Pathainin amau deihsak tuamin, ni khat in dakkal 24 sang a tamzaw hun pe tuanlo hi. Ahihleh tuni in, bang ziak a Billy Graham hiam, Bill Gates hiam tukzolo ihi ding? A ziak ahihleh, Billy Graham leh Bill Gates ten a damsung nite uh simdik dan siam ua, a “tu hun” uh zang dik uh hi. Huai ziakin, a sep leh bawl lamchiat uah ni tengin mi dangte sangin nnatam semkhe zaw ua, huai ziakin mi dangte tung a leng in , mi dangte phakloh gimnam uhi.

Huaiziakin, eiten leng i tuhun chiat uh zang dik gige le hang; mithupi, innkuan et-tawn taak leh minam thupi leh lopi tak i suak ding uhi. Pathian adia nnasepna hi in khawvel thilah hita leh; banglam peuh a milawh chingte khalam ah hita leh salamah mi phatuam – Pathian a ding leh ami hinpihte uh a dingin hi uhi. Huai ziakin, mimal lawhching leh minam lawh chingte hi dingin, tuhun apanin i damsung nite uh simdik dan siamin, i tuhun chiat uh tu kumthak ahihtawh kitawnin zatdik tum chiatni hang.

2. PATHIAN KHA TEENNA TEMPUL

NOUTE, Pathian’ tempul na hi uhi.
Noute sungah Pathian’ Kha a teeng,
chihna thei kei ua hia
? ( 1Korin 3:16,17).

I Kha kia hiloin, i pumpi leng Pathian bawl ahih a, Pathian a ahi chih Bible ah i mu hi. “.....Tua na pumpi uleh na kha uh Pathian a ahi” 1Korin 6:20 in chi hi. I pumpi uh Pathian a ahih bangin, Pathianin Amah ate it in thei a, amah ate humbit leh amah adinga siangtho a kepbit ut hi. Huaiziakin, Bible in “ Kuapeuh in Pathian tempul a hihsiat leh, Pathian in amah a hihse ding hi” (1Korin 3:17) chi hi. Huchi ahihziakin, hiai ilei taksa pumpi duat tak leh hawmthawhtak a i etkawl loh a, i taksa siatpih theih ding thilte ei deihtelna a ihih chiangin, Pathain hamsia hipkhia kha thei ihi hi.

Bangchi banga kei leh nangin Pathian tempul- hiai i lei taksa pumpi- Pathian ngaihdah ding zawng a thei pipi hiam, ahih kei leh,theihloh man a hihse kha thei ding i hi hiam? Biblein “ Pathian tempul a siangthou hi. Noute tua Pathian tempul na hi uhi” chi hi. Hiai i taksa pumpi uh Pathian deihloh leh huat zawng dinga sukthanghuai leh suknit theihna tampi a awm ngei ding. Huaite lakah, i pumpi hihse thei “Tep leh muam, khamtheih neek & dawn, kuva leh damdawi zatkhelh” lampang genbik le hang i ut hi.

I nekzawnna tawh kisai a thilpawimawh ahih dungzui in, Pathianin i khuakah i hih ngeingei hih, i sep ngeingei sep, i ninloh na’ng hawn kawihsak hi. Huaiziakin, niteng a office kai hiam ahih kei leh, nitenga dawrkai, lokuan gige, nitenga skul kai/college kai ni’nglo in awm theih hi. Huai zangkhialin mi tampiten, ngawlveina, “khamtheih, tep leh muam , kuva leh damdawi zatsual” na’ngin huai Pathianin deihsaktaka i damkhawsuah na’ng a hawnpiak zankhial uhi. Hiai hi Pathian vualzawlna ase zawnga zatna sual, hiai Pathian tempul, i pumpi uh hihsiatna ahi hi.

Huaiziakin, tu kumthak “Pathian tempul siangthou tak a etkawl kum” a puang ding in ikicho hi. I pumpi Pathian tempul leh khasiangtho teenna tempul ahi a, i duat ding a, a siat theihna tep leh muan, dawn leh damdawi zat sual apan a kikep singtho kumin zang le hang deih huai isa hi. Hiai gam leh hiai nam, India sungah a mihing awmzah tawh tehin, cancer natna vei tamna pen gam ahi a. Lunglam natna vei leh zunkhum vei leng tam mahmah hi. Hiai Pathian tempul hihnit ziaka Pathian hamsiatna i tung ua leihbuaka awm zawng hi thei hi.Hiai Pathian tempul, Khasiangtho teenna tempul i taksa pumpi uh Pathian deih dan bangin kemsiangtho le hang, sihnung lam-etna kia hilo in, hiai lei tungah zawng kipahman tampi, Pathian vualzawlna hawntut ding awm hi.

Khamtheih, tep leh muam, kuva leh damdawi zatsual apan kikep siangtho akulna leh phattuamnate tamlo anuai abangin taklang le hang:
Khamtheih, tep leh muam, kuva leh damdawi zatsual apan kikep siangtho hi-

i) I pumpi - Pathian tempul leh Khasiangtho teenna ahi a, Pathian tempul suksiangtho leh zahna hi.
ii) Dam theihna hi.
iii) Melhawihna – nungak leh tangval lai kia hilo a, tek nung a leng pitek/putek melhawih or pitek ‘photogenic’ hihtheihna ahi!
iv) I lungsim leh taksa halh hiuhiau a, lungsim hat a, tam kizil khezo hi. Huanah, nna leng tam kisem khe zo hi. Tamzil khezo a, nna tamsem khezo peuhmah mi lawhching leh midangte phakloh hi ding uhi.
v) Lopa teh/ lopa nah peuh ngai a, lopa nah ngawlvei ringawt mitak huai lo a, vuallelh huai himhim hi. I deihtel theihna munah, vuallelh tello in, vualzawh mah telin khamtheih, tep leh muam,kuva chihte apat kikem siangtho ni hang.
vi) ‘Tep leh muam, kuva leh khamtheih tuamtuamte’ nam mawl, nam cheknawk peuhin pibawl ua, khawtang kithuah khawmna peuhin zang ua, huaiziakin mawllai chindante hi uh hi. Nam mawl hi nawnlote’n hichi bang nam mawllai chindante tawpsan ni hang.
La in ‘ Khovel a ka leen sungin Kei tunga ahong tungte /Nanga pan Na sawl hi zeel hen aw...’ chi hi. ‘Tep leh muam, kuva leh khamtheih tuamtuamte’ ihih ziaka i tunga thiltung Cancer vei, Sisan sang, Sungna neih leh Zunkhum veite Amah, Pathian apan hilo peuh mah ding hi.

3. NUNGLAM A THIL OMTE NUSIA A, MAILAM A THIL OMTE DELH

Sang-gamte aw, a neikhin leh a tungkhinin ka kisim kei hi.
Ahihhangin hiai thil khat ka hih:
Nunglama thil omte nusiain, mailama omte ka delh hi
. (Philipite 3:13)

I theih gigena a pawimawh tuktho in, i mang-ngilh a i nutsiat theihna pawimawh hi. Sumtang cheng nga siik ah, alangkhat ah 5 kigelh a, alehlamah, sahang lu thumnei kigelh hi. Hiai thilnihte apawimawh zaw chih awm tuanlo in –anihtuak un pawimawh ua, hiai thilnih a lehlam tuak a awmteen Cheng ngasik bawl uhi. Huchi mahbang in, ithiltuah imuh i zakte i mang-ngilh in i hihna bawl a. Huchimah bangin, i hunpaisa a i thil tuah i theih gigete’n ihihna bawl uhi. Lung-gulh a i delhdelhte’n i hihna,mi bang chi hi ihi hiam chih chiang takin, imtheih vualloh in pulaak uh a, huanah tunung chiang a ihih na’ng, i dinmun dinglam ah hawnpi uhi.

Nunglam a thil awmte nutsiat, mang-ngilh a kulna khenkhat te:
i) Hun paisa a i thiltuah khenkhatte i mang-ngilh theihloh chiangin, siatna hawntun thei hi. Etsak na’ngin, numei khat damlo den a. Doctorten a etchiang un a natna ding thei khezolo uhi. Atawp atawp chiangin anatna a lungsim lam akipan hi ding in Doctorten ginglel uh a, lungsimlam Doctorte kiang a hawh ding in sawl uhi. Lungsimlam Doctorten hiai nu hinkhua paisate asui asui chiang un, aneulai kum sagih/kum giat vel ahihlai a athil tuahin damlo sak hi’n suikhia uhi.

Hiai numeinu in apian pih- phiikpih khat nei a, aphiikpihpen amah sangin melhawih zaw a, pil zaw in leh a Nu uh zawng sukipak zaw hi. Ni khat, kum sagih vel ahihlai un hiai aphiikpihnu hawng si hi. A Nu’n it lua ahih chiangin a siluang kiangah kapkap a. Hiai numei nu, naupang kumsagih mi leng a Nu kiangah va kap tei a. Huchi a akahlai in a Nu amah lam hawng ngaphei in “nangsi hizaw le chin hawih ding hi ven” nakpi in hawnchi phei hi. Hiai nu’ in a Nu chihdan nasa lua a, mang-ngilh theilo a, a takin ‘a sin a lai na sak’ hi. Hiai a pianna Nu kampau a zak apanin, adamtheihna hawngkisia hi chih lungsim doctorten mu khia uh hi.

A Nu’ chihdan adik chi kei hang, a Nu –khawvel a amah itpen ding a a lam-et in hiai bang kampau akiang a asiatkhiak diklo mah hi. Ahihziakin, a Nu kampau sapkik theih hinawnlo a, a Nu kisik bang hita lehleng bawldik theih hinawnlo hi. A Nu hinna atuam, amah hinna atuam hi a, a Nu kampau hawihlo ziak a hiai nu damsung a pawilawng, damlo den leh ahih na’ngtan tung zolo a mi lawhsam siha asih ding diklo hi.

Huaiziakin, hiai nu in apianna Nu ngaihdam theih hawngki zil a, doctorte panpihna leh Pathian panpihna ngenkawma a pianna Nu alungsim a siitneilo a ahawn ngaihdam theih chiangin, hiai athil tuah nuamlo hawn mang-ngilh thei a; alung zawng hawngdam hi. Lungdamna in chidamna tun a. Lungsim a huatna leh khatna neilo a, lungsim leh taksa a ahawng damtheihtak chiangin asep leh bawl ah vualzawlna, mui ngilna zawng hawn nei hi. Huaiziakin, hunpaisa a ithiltuah hawihlote a ki supawi lawng mailo in, ngaidam a mang-ngilh ki zil ni hang.

Toupa Jesu’n leng “.....na sang-gam kiangah va pai inla, amah tawh kal ah kilemna va bawl masa phot inla, tua khit chiangin hong pai inla, na thawnpiak laan in”, chi hi. Kilemna, ki ngaihdamna tello in thawnpiak piak leh Pathian kiang a thumna neih in Pathian samkhezolo ding hi chih hiai Jesu kampau apan ki chiang hi. Huiaziakin, itunga khialte ngaihdam in chidamna, lungdamna leh lungdam khansau hiai khawvelah hawn pethei a. Huanah, Pathian tawh hawn kituak saka, i thumnate Pathianin hawn dawng a, sihnung lam-etna hawn pelai hi.

ii) Mi’n hunpaisa a asepkhiak a bawl khiakte ziak a phatna leh pahtawina, ‘dinmun’ piak phu liahliah ahi chih agen gen chiangin pension a khak khiak hunta ahi, chi uh hi. Pathanin hunpai sa a ithilhih hawih zenzente, atak hi in limsiam hita leh mang-ngilh ding in hawn deih hi. Aziak ahihleh, hunpaisa a ithil hih hawihte i sialsial chingin, mikisathei leh mihawihlo kisuak hi.

Malam a thil omte delh akulnate:
i) “ Muhkholhna thugen omlouhna munah mipite zautat a,dan zui mi bel mi nunnuam hi ahi ” Bible(Paunakte 29:18) in chi hi. Mimal hiam innkuan hiam ahih keileh, minamten tunung a ding ngaihtuah khawlhna, muh khawlhna leh sisak khawlhna kiphamawh hi. Hunpaisa leh hun awmlel apanin, tunung chianga thilpai dingdan awlmawh a suimite’n mu khawlin suangtuah thei uhi. Huai dingin History kizil hi. Bible a Thukhunlui ichih atamzawte tulai huna eite’n zilkhiak i neih a, ahihkhelhna mun ua ihihkhelhloh na’ng ua, a kisuihpaihna mun ua i kisuihpaihloh na’nga kigelh ahi hi. Korinte kiangak Paula in “Hiai thilte khempeuh etteh hi dingin amaute tung ah a tung a, eite kihilh nadingin a na kigelh ahi’(10:11), chi hi.

Bible a ‘Nungak Siangtho Sawm Gentehna’ (Matt.25) leng tunung adia sisak-khawl pawimawh dan hilhchetna hi a. Huai nungak sawm moneipa muak ding a kisate lakah, ngate pil ua, a dang ngate hai uh hi. Bible in nungak pil achihte, tunung a ding a kisa khawl, ngaihtuah khawl a ‘Meivak tawh meivaktui keng khawmte ’ ahi uh hi. A ngaihtuahlo leh ngeingaihloten muhkhawlhna neitheilo uh hi. Muhkhawlhna neilo leh tunung a ding a kisa khawllo mimal, innkuan leh minamte, mangthang ding uh a, a mukhawl a kisa khawlte thunuai ah awm ding uhi. Huaiziakin, malam thilte i et a, i gel a, mailam thilte i delh Pathian hawn deih dan hi. Huai dingin, heutu-khalam leh salam a ‘muhkholhna thugen’ thei ding minam in kiphamawh hi.

ii) ‘I dinmun ngei a ding diing in leng theih tawp a tai/pan ngai hi’ chi uh hi. Mihingten i maban, i phak khawptek i delhloh chiang in, lam-etna kineilo a, mihingte lam-etna bei in damkhawsuak zolo uh hi. Lam-etna i neihloh chiangin lungkiakna leh beidawtna in kipum dim sek hi. Huaiziakin, i malam a thil awmte-khalam hi’n taksa leh khawvel thilah zawng delh ni hang. Malam a thil awmte i delhloh chiangin, mipite zautat uh a, Dan leh Thupiak awmlo a, vaihawmna hoih zawng awmtheilo a, mipite chingtu ding neilo belamte bangin mangthang uhi. Huaiziaktakin, malam a awmthilte delh a, masawn tohzel Siamtu Pathian in eite dinmun dinga adeih dan hi.

4. KUMTHAK AH TUI THUK LAMAH

Ama’n thu a gen khitin, Simon kiang ah :
Tui thukna lam ah na long paisak inla,
nga man dingin lente khesuk in, a chi hi
.( Luka 5:14)

Genesaret Dilah Simon leh alawiten zan khawvak in len dengin nga beng uh a. Himahleh lawhsam uh a, bangmah manlo uhi. Huai ni zingkala Toupa Jesu tawh aki muhni un, zankhawvak a ihmut loh tawh, thagim leh lawhsap thuah uh ahih chiangin, gim in tawl mahmah ding uhi. Huchi banga gim leh tawl a a awm lai un Toupa Jesu’n Simon kiangah “ Tuithukna lam ah na long paisak inla, nga man dingin lente khesuk in” chiin thu pia hi.

Simon in Toupa Jesu kiangah theih tawp asuah nung ua zawng alawhsap thu uh leh abeidawt thu uh tun hi. Lungkia in sep gim in lawhchinna tun tuanlo a atheih nungin leng Toupa Jesu thu mangin a lente uh tuithuklam ah hawn khia ua. Ama a ana lawhsapna sa mun uah a lente un a zawhloh ding khawp nga man uh a, a lawng uh zawng nga tam manlua uh ahih chiangin tui a tum dingin kisa hial hi.

Hiai a, Simon te mah bangin en leng, tu kumthak in hiai a nuai a thil thumte ah athakin tuithuklam ah i lente khesuk le hang hoih ding hi:

i) Innsungah: Khenkhatte kumlui paita ah innkuan sung a haksatna na tuak bang leng i awm mai thei a. Khenkhatte tate sual lua enkawl bang leng i awm kha thei , khenkhatte pasal sual hiam zi sual lua hiam enkawl a lung gimpih mahmah bang leng i awm mai thei a. Khenkhatte, vangtahna in a buah bang i awm mai thei a, khenkhatte sum-leh-pai haksatna , gentheihna ziak a lungsim van – a- khai – bang a, chimawh leh mangbang bang leng i awm kha thei.

Pathian kiang a thum thum a, ahihziak a A mah dawnna muh ding awmlo a kithei bang leng i awm mai thei hi. Semsem a, bawl bawl a, himahleh mahni thunun theihloh khawvel a thil tungte ziaka seploh bawlloh mah banga, agah lawh ding awmlo bang leng i awm mai thei. Simon in Toupa Jesu kianga “ Ahihhangin, nangma’ thuin len ka khesuk ding” achi mah bangin, tu kumthak ah Jakob bangin Pathian buanlai ni. Semsem kawmin, Pathian kiang a thum ngitnget kawm in kumthak ah –innsung etkawlna ah tuithuk lam ah i lente uh khesuk nawn ni hang. Mihing a ding a thil hitheilo bang a langte leng Pathian tawh ipan chiang in awlsam takin hithei zel hi, chih mang-ngilh kei ni.

ii) I nnasepna lamah: Kumlui pailiamta ah i sepna lamah, i phutawk pahtaakna lawhlo kisa bang i awm mai thei a. Khenkhatte kaisa’n hun mahmah a kithei- kaisang theilo bang i awm mai thei a. Khenkhatte mahni siamna tawh kihun nnasepna mu tadihlo bang a kithei a, lungkimlohna adim bang leng i awm mai thei.

Himahleh tu kumthakin, Kamsang Isai in “Ahihhanga, Tangtawn Toupa ngakmite’n zaw, thahatna thaksak kik kik ding uhi. Muvanlaite banga kha-a lengtou ding uhi. Taai ding uh a, bahlou ding, pai ding uh a, sawlsamlou ding uhi”(40:31) ana chih mah bangin, i thate thaksak kik in, thatho leh phur takin Pathian in a hawn kepsak mawhpuakna – sep leh bawl, i neekzawnna lam chiatah nasemtu hoih pen, semtu muanhuai hih tum chiat ni.

Tu kumthakin, Toupa Jesu’n “ Mi’n mel khat pai dinga hon ngiat leh, mel nih pai in” (Mat.5:41) achih mah bangin, na heutute lam-et sang a thupizaw leh tam zaw tham sep khiakna kum in zat tum in. Siamsinlaiten kum dang tengsang a result hoih aneih kum uh, sepna neite’n thatho taka atamthei pen sepkhiak kum in zat tum chiat ni hang.

iii) Pathian nnasepna lamah: Kumlui sang a tam zaw deuh Pathian gam a dia na thum kei leh; na tha leh zung , sum leh pai nathawh kei a, kumlui sang a tamzaw deuh Pathian gam a dia na sepkhiak kei leh, Pathian gam za deuhdeuh lo dinga ,kumlui a aphak chia kia pha den ding hi. Huai ziakin, tu kumthakin, kumlui a Pathian gam a ding a i thum zah sang a tam zaw thum ni. Kumlui a sum-le-pai Pathian gam a dia i thawh sang a tam zaw thawh ni. I tha leh zung zawng tu kumthakin, kumlui a sang a tam zaw deuh Pathian a dingin zangni hang.

Kumlui in Pathian nnasepna ah deih bangin i lawhchingzo kei ahi thei, khamangthang matna lamahte, Saptuam sung kivai puakna ah te i thumna te Pathian in hawn dawnglo a, i sep leh bawlte’n leng gah kilawm suahlo in i thei ahi kha thei. Ahih ziakin, Simon bangin Pathian kiang a ngetnathumna tawh a thakin, lungkelo in i lente lithuk lam ah deng nawn ni. Pathian in lungkiakna kha, mangbatna kha hawn pelo a, lungmuanna-khamuanna khawvel piak bang hilo eite hawn pia a,huaiziakin, Taai ding a lah bahlou ding, pai ding a lah sawlsamlouhna ding, tamsawllouh na’ng kha in eite hawn thuam hi.

Huaiziakin, tu kumthak apan, pilna lungtang neihna ding khawp a damsung nite simdan siam dingin, Pathian tempul i taksa pumpi uh kem siangtho a, nunglama thil awmte taisan a malam thilte delh dingin leh isep leh bawl, innsung etkawlna leh Saptuam etkawlna a Pathian hatna muang kawma alithuk lam luh a, kumthak a hindan thak, Pathian hatna a salam leh khalam a vualzo hinkhua nei dingin phatuam ngaih suahsemsem ni hang.

[Upa G.Khamkhokam in EBCC Aizwl Biak inn a date 01-01-2008 nitak biakna kikhawpna a athugen hi]

Tuesday, January 8, 2008

KA ZI

" Zi a mu zote na hoih a mu hi a. Topa’ maipha a ngah ahi .

Paunakte 18:22.

Ka ngaih sutsut teh ka zi mahmah manpha sa ingh. Zi hoih ngah ding a hamsa mahmah ahi zawng in, kei pen a hampha mahmah zi hoih ngah mi khat hi ingh.

  • Ka lungsimin ka zi muang kinken a, amah zawng muanhuai zi hoih ahi hi. Ka zi nuntak sungtengin ka insung ah thupha kitasamlo dingin um cinten ingh.
  • Ka zi in a khan tawntungin katungah thupha bawl a, thusia tun ngeilo hi.
    Amah in thanuam takin nna sem a, phalvak tungin zingtho a, innsung taksap inn awng-hu in buai den kei hi.
  • Amah hangin, ka khasum san zong ki ningcing den a, ka ta ka naute puan hoihhoih guana, phalbi a hong tung ahi zawngin lunghimawhlo innkuan hi ungh. Ka inkuan neek ding alim-a-al, a man zong tawmpen ding zawngin thalawp takin a sem den hi. Ka khasum sante azat na’ng diktak a zat tumin khabul apan sehkhiatsa diam in koih theizel hi.
  • A lung nawpna Topa pan angah hi a, tua hangin nasep sil bawlah ahoih, a maan ding theisiam peuhmah hi.
  • Zin leh leeng hopih siam a, khual leh tualin pakta ua, kuamahpeuh maipha a mu den hi.
  • Ka zi in pilna leh itna tawh thugen a, kam khum takin pau hiat hiat hi.
  • Ka silh leh tente hoihtakin hong kep sak a, tua hangin ka office leh u liante lak ah ka tut a, Meeting leh Conference katel ciangin zawng akithuam hoihpen, akitheituam mi khat hi ingh. Lungsim nuamtak in ka nna hawngsem sak a, lungsim zangkhai in hawngkoih den a; tua hangin kasep kabawl tengah zawng ka mapai a, thupha leh deihsak tuamna a ngah ngitnget hi ingh.
  • Ka nu, ka pa hawng it pih a: ka sang gamte hong awlmohpih hi. Tua hang bek hi kei zong zi hoih hong pia - ka suung leh pute ka mit mauta bang a ka et a, ka duat ahi hi.
  • A zawng a cimawhteng tungah ka zi cingin siamzo a, ka innsung a anntaw leh khutdawh honglut peuhmah huhna ngahloin khutguak in ka insung pan ciahkik ngeilo uh hi.
  • Ka taten zong ka zi- a nu uh, it mahmah ua, ngaina peuhmah uh hi. “ Lampam ka sik khelh a zong Nu aw ka cih, cik leh kawng ngilh thei dia” ciden liang uh hi.
  • “ Zi hoih tampi tak a omtei hangin, nang ka’n a zi hoih kuamah om kei” cihthu ka zi kiangah a gen den, a sa den hi’ngh. Leitungah sawmvei ka nungta ahi zawngin, tua ka zi ngeimah sawm leh khatvei zi a neihnawn akithalop mahmah mikhat hi’ng.
  • Ka zi melah Pasian hong itna ki lang a, ka zi ka pahtawi ciangin, zi hoih hong pia Pasian pahtawi hi ingh.
  • Ka zi pen vantung leh leitung a pahtakna a ngah mi khat hi.

    (PAUNAK 31: 10-31 SUNG PAN A BAWL)