Saturday, June 14, 2008

MUALHOIH PAK

Paknou suan dingte a ‘nursery bed’ apatin pilvang takin, azung kitanlou dinga bohkhiak in om ua. A sihlouh na ding un pakzunga lei belhte ke khelou dingin phoi uhi. A pakzung leh huai a belh leite akiak khiak a, akikhen louhna dingin polythine a hoihtak a tuam uha. Duat tak komin gari a pua in, amah suanna dinga kibol tuam mongmong pakbom ah leitang- pak kuungin angeih dinga a gintak penpenna mun a alak uh, leitang toh huai paknoute bom khat ah khat chiat suan uhi. Apakte a damkhosuah ngeingei ding deihna in leihoih huai pakbom sung ah koih lai uhi. Mi liannu hul-liap ah neek-le-dawn kia nnapi pen a nei dingin koih in om hi.

Himahleh, hiai Mualhoih Pak in zaw duattu ding neilou a. A pouna mun leh mual ding amahin deih tel theilou hi. Kensia leh suang phom lak a, suangheng kal khat Siamtu in amah mun dinga asehsak ah hongpou khia hi. Mi liannu hul-liap a pakkhoi bangin pak dangtoh kituhlou a amah a ding tuam liauliau leihoih leh tuisik dawn ding piak hilou a. A kim leh pam a pou loupa leh, sing leh guate toh leihoih leh tuisik kituh in, nunglam mit nei komin ama dam khosuah na’ng ngaihtuah in ‘a mit tang ke leh zawng tawm manlou ding’ zah dawng a buai in hiai khovel ah a hun leh nite hon zang pan hi. Amah adingin, kholtol dam hun omlou a, ahinna hunbitna dingin sun leh zan kilamdanglou in sem den hi. Chuhibang a khosa in, ‘dawi- ha-vaang –kal ah’ hong khosuak hi.

Hiai Mualhoih Pak in akim leh pamte a et chiangin, gua bul phapipite mua, sial-luangbul a sial-luang pou dim metmotte gal -et zel hi. Khokhal huihzang leh tuuk huihpi vuahpi a hong nun a, ahong zuk chiangin, huchi bang a phungching taka pou, gua bul phate- amau leh amau kitungding tuahin, khat leh khat kidou tuahin, huihpi leh vuahpite douzou uhi.Himahleh, hiai Mualhoih Pak zaw khovelah amah kia in amal in dinga, gam maang nisa in zawng a salh phaklouh singbuk , sing leh lou kal a awm himahleh, tuikulh gam gamla pi a, mahni kia a khosa bang mai in, tangkhat takin hong khang khia hi.
Mi phung ding leh mi laizawm ding galdot ah niim dildial e
Ei phung ding leh ei laizawm ding simlei lentual mai mong e
, achih ni tam hi.

Himahleh, Gua bulpha leh sial-luang bul phate bangin atuah siatni – a lungkham nia; atunga kingai a, a liangkou tung a alungkhamthu genna ding nei kei mah leh Siamtu in a kuung leh zungte ah dam khosuah na’ng a poimoh penpen ahun leh mun, leh athil tuahte apan adinmun bol hoih dan zil a, ahun leh mun toh kituak a khosuah theina’ng vanzat poimoh mahmah pia hi. Mi neih bang aneihlouhte sangin hiai pianken a a dam khosuah a, ‘a to van gim nam’ zah dong a akhan khiakna dinga Siamtu in piankena apiakte zat dik leh zat phattuam poimoh zaw hi.

Huihpi ahong nun chiangin, akuung a kitan mailouh na’ngin, adou a adouzohlouh leh anan a ananzohlouh huihpite gumtak a dou mailou in, a mah deihtelna hi kei mahleh, huihpi muutnalam ah on ngiaingai a, huihpi in a seem khak nonlouh chiangin a ngei mah luah kik zel hi. Hiaiin a zuungte hihhat a, a pak kungte ah thagui, mi liannu hul-liap a pakin aneihlouh thuak hatna, tupguhna leh daihsotna hon pia hi. A kimleh kianga sing lianpipi, muanhuai mahmah akilangte huihpi mai a vuallel in khenkhatte ki pukin, khenkhatte ki bulkalh mahle uh, amah zaw huchi bang vangsiatna apan – apianken deldeepna ziakin hut khiak in om hi.

Lungkimlouhna khovel apan alungsim ngaihtuahna a mi lian hul-liap a pakte a gal-et a; a mah dinmun toh a tehkaak chiangin, a tantok a lungkimlou a, khovel ah genthei leh hehpih huai hi a aki theih ni tam hi. Lei hoih leh tuisik a kim leh pam a om sing leh loute toh kituh a, khamkhop mulou a, a awm ni chiangin, alungsim mitkha in mi lian nu hul-liap a pak, kuamahin a tuh theih louh ding mahni bom a atuam vilvel a lei hoih leh tuisik dawn senglouh leh neek senglouh apiakte uh ngaihtuah kha zel hi.

Mi lian nu pakte zaw, khutzung neem ngiingei in a tehkeu omsunte hahsiang zel a, apakteh a leivui muhthamlouh belhte silsingz sakzel hi. A pak hoih dan pakta tu ding api, aneitu nu lomte - mi lian nu om ua, akhan khiak dan leh a lungkim huai dan houlimna penin nei uhi. Himahleh, hiai gamlak a amal apou Mualhoih Pak zaw apakte hoihin hiai khovel su-kilomtute lak a khat himahleh, amah paktatu ding omlou a. Gam-mang lakah kuamah muhlouh leh pahtaaklouh a hingin a damsung kuamah phoklouh leh ittu ding neilou a si ding bangin kilang hi.

Amah sang a lian zaw sing nuai a pou ahihchiangin ahuntam zaw in huai singlian pipite zalzou in, singnah kiate amah kinaamtaakna ann hi ua. Himahleh, huai singlian pipite vualzawlna, annhoihpetu ahihmah bang un, khat veivei sing hiangkiaten amah deng kha ua, hamsiatna tuntu zawng hi thei zel uhi. Huai singlianpipite adingin bang mah tham a ngaihlouh himahleh, hiai Mualhoih Pak kung deldeep tak abol a dingin zaw alu tung a vanpi hongkia mahtoh kibang hi. Huai sing hiang kia nuai aleitoh delhden a omin chimoh leh mang bang a, sihlah haksa-hin lah haksa asak chang tam hi.

Himahleh, huai Mualhoi Pak in beidong tongkhongin ‘ a hunta’ chi a topthu gen mailou hi. Huai sing hiang kia – amah delhtu zawng mohsa mailou hi. A mel-et in deldeep mahleh, apolam a eta, mit a muh theih mailouh, a sung-gil poimohlai pen ‘Kahpasik’ a bol bang hi. A pukna mun, leitoh siikdeen a aomna mun apanin a awngkal zawng a, a zawngpeihten a awngkal(opportunity) mu zel uhi. Tua Mualhoih Pak in zawng a awngkal amah mun ding , ‘kei a’ achih theih ding mun hon mu in, apukna lai apanin nou ngiingei in Vanlam en kawmin hawng khangtou hi. Tua singhiang kia in a delhna, akung koi linglengte boltang theih hinon hikeimahleh, akoilingleng nalai tak apanin pak kung hoihzaw sem hong seltou in, apouna zau a Mualhoih Pak hoihpente laka khat hong suak hi. Hi e, lei toh sikden a a omlai, a mangbat lai mang-ngilh thei kei mahleh huaite hun paisa hita a, huaitea alungsim piangsual saka, sukpoi long tumlou hi. Huaiten kipahna ding atam dan zil sak zaw mah uhi.

Mi liannu hul-liap a pak khoi in neek leh dawn louh ngal sep khiak neilou a, kipah leh lungkim na ding zawng neilou a, ahoih dan phattuten zawng a pi, aneitu nu maipha zawnna in phat uhi. Himahleh, hiai Mualhoih Pak in phattu ding leh paktatu ding neilou bangin kilang mahleh; khuaimu leh pangpalekten a zu top ua, ganhing neu chituamtuamten amah zalzou in a suun a zaanin bom liailiai den uhi. Amah ziakin, tampite a dingin khovela nuntak nuam tuama, akhosuaklou ding khenkhatten zawng khosuak phah uhi.

NI’N TUMPIH NGEILOU

1. Zing ni nou hongsuah chiang,
Na hoihna hong lang in,
Tungleng vasate’n Na min phat in,
Na siam mihing te’n phat ding zah in hong phatlou zong,
Toupa aw Na hoihna ni’n tumpih ngeilou.

Aw Toupa Pathian aw, lungdam lua ing,
Nang bang hoih awmlou simlei ah Toupa aw,
Mun chih, mualchih ah, Na hoihna ni bang tang hi,
Toupa Na chitna vang in,
Hong phat den ning.


2. Hunnuam, hun haksa ah, Na chitna dang ngeilou;
Na itna’n kei hon leen gige hi,
Nisim in lungdam thu ka hong puak theilou zong in,
Hunteng in Na vualzawlna kiching N’ong pia.
3. Toupa Na hoihna leh chitna ka tan zelte’n,
Tawpni beini chih om ngeilou ding;
Tui suahgiat kihawt diam diam bang in dai ngeilou hi,
Hongphat den ning Nang n’ong it masak vang in.
By- V.Biaklal