Sunday, March 15, 2009

Hun, Za-awng(Space), Tangtawn Leh ‘Aksi Khen Gam’ –I: The Prologue

A taksa in hiai munah oma. Himahleh, alungsim in zaw Gun-gaal sanga gamla zaw, Aksi-Meikhutung leh Kha-zau te hong kipatna khenlam gamah om hi. Mitsi diudiau a, kisawi nelhnelh kawmin akhut beng a, “Aksi khen gamah, nun nuamin lengta ni” ci hi.

A guhkawm apanin mihing kamin agenkhiak theihlouh, mihingte khosakna, heisuk-heitouha kipahna hilou, kipahna thak khat hongpawt khia a, lam-etna – bang hiam alam-et cihzong agen khiaktheihlouh lam-etna in dim hi. A khe in leisik mahleh alungsim mitkha in Vahui sukleen sanga hatzo in leenga, huai Si-guk leh Zingsolte sanga sangzaw munlam zuan a. Huai mun, Aksi khen gam, “Nun nop pal-lun heulouhna” munah “Khuam bang luaha, A pal-lun zou ding” hi, cih in kineem a.

Aningkhat ah tua, kuaman khatvei a et kaan uh, et nawn ngaisalou ua. Athei leng om mel-lou ua. Amin agen lam uh leng kaza kei hi. Kuamah theihlouh hih zong poisak cilou a. Ama’n leng akim akianga omte om leh omlouh phawklou hileh kilawm hi. Hiai akim leh kianga omte sangin, alam-et gamah angaihtuahna in tenga, ‘khuam bang luah a, A pal-lun azou ding’ mun lamah - mihingte ngaihtuahna in abat phaklouh thil hihtheihna in hiip in, leenpih hi.

Kum maktaduai 13,700 vel paita apanin hiai atenna khovel leh amuhtheih leh muhtheihlouh Aksi, Ni leh Kha leh tunglam a thil omte dak-kal khat a maktaduai 3.5 km ahat in Za-awngah adalh zawngin leng uha(Big Bang ziakin). Himahleh, Za-awng tawpna tung deksuailou uhi. Kum maktaduai singa sim bangzah atam lenglai ding uh hiam cihin amah subuailou hi. Bang dingin huaite’n asubuai thei ding ua, amah zaw Hun, Za-awng leh Tangtawn in khoih khalou a, amah adingin buaipih tham cinglou hi. Aziak ahihleh, amah zaw huaite sangin “Aksi khen gama, khuam bang a luah a, A pal-lun azou ding” in alungkuai zaw hi.

Mitate’n amuh leh zakte uh atak hiam, ahihkei leh liimsiam maimai, cihte in buai sek mahle uh, amah zaw huaite ah buai ngeiloua. Khenkhat te’n ‘ kei (pa nu) om taktak mah kahi hiam; ahihkeileh, kei (pa/ nu) ataka omloupi liimsiam maimai ka hi hiam’ cihte ki dongin, ginlelhna in pumdim mahle uh, amah zaw agin ah ciang hi. Khenkhat te’n “Thil ngaihtuah vungvung theisam ka hih ngal buang ciangin, kei (pa/nu) aom takpi mah hi ning e” (I think, therefore I am) khawng ci ningniang mahle uh, amah zaw, aginah suangpi bangin kipa. Hucimah bangin, ‘khuam bang aluah a, A pal-lun azou ding’ ah zong ginlelhna samzang cia zawng nei ngeilou hi.

Mita amuh tunglam a Aksi pheleplepte apan avak uh, kum maktaduai tampi hongpai nunga, aman avakte uh tua na mupan ahi cih, alungsim in ngaihtuah ngeilou a, ngaihtuah kul zawng salou hi. Khovak second khata Nuai 3.00 Km ahata leeng theite’n, Aksi khenkhat apana tua amah mun atun na’ng ua, kum maktaduai asim hunla uh cih in alungsim phawngloua. Aksi khenkhat apan khovak hongpaite, tua kipan kum maktaduai sanga sim liamkhit nunga tua aomna mun hong tung pan ding uh ahi, cih zawng ngei ngaihlou hi. Huai maimaite sangin ‘Aksi khen gama A pal-lun a zou a, khuam bang’ aluah ding thupi sa zaw hi. Huaiziakin, “Na gam nuamah tuang hawn tunin” ci in thum den, sa dena. Aziak ahihleh, huai mun zaw “nun nop pal-lun heulouhna” mun ahih ziak hi.

Cikni ciang hiama, khovel aki patna a lehkiik dinga (Big Bang ziaka puakzaka kitheh dalhte Hiipna ziaka kigom non ding), huai huncianga, Hun zong lehkiik dinga. Tuni in Hun malam manohin pai a, huaiziakin, Zaan ni atun zohin Tuni hong tunga, huaizoh ciangin Zingciang hong tungnon ding hi. Himahleh, Hun alehpai hun hong tunciangin zaw, Zingciang azat zoh nungin Tuni hong tung dinga, huaizoh ciangin Zaan ni a hong tun hun zong hong om ding hi, cihleng thusimlou hial hi. Hun te malam manoh in pai in, ahih keileh, nunglam manoh in paita le uh, phamohsalou hi. Tuni a, Hun amah daltu – malam hiam nunglam hiam manoha paihitaleh zawng abei hun om dinga, huai hun ciangin aman ‘Tangtawn Gam’ zuan ding ahi, cih atheina in amah khamuanna pia hi.

Hun & Za-awng, hiipna (gravitational pull) hat-tak ziaka, pheek lomzial banga kilom ziala. Pheek lom zialah miksi khat tangtakin paitaleh, akipatna tungkik ding hi. Hucimah bangin, Hun & Za-awng ah tangtakin paita lehang ikipatna mah kitungkik ding hi. Himahleh, Hun & Za-awng ah zaw Zingkha zaka, khovak sanga hatzo in leengthei hita leh leng, tua a omna mun ‘Hun & Za-awng’ ah ‘kum maktaduai mun sang’ bangzah hiam bei nung cianga tungkik non phet ding ahi, cih zawng bangmah thamsa lou hi. Amah banga “Tangtawn gam, ka gam thupi” citheite adingin ‘kum maktaduai mun sang’ bangmah tham cinglou hi. Aziak ahihleh, ‘Tangtawn’ leh ‘kum maktaduai mun sang’ I tehkaak ciangin, ‘kum maktaduai mun sang’ pen tuibuk muamtam sung zawng daihlou hi.

Hun lehlam manoha paia, atop ahong tuna; ‘a kipat cil’na mun ahong tunkik ciangin, ‘Teitungin lim leh mel’ neilou in hong omkik non dinga, Pathianin vantung leh leitung apiansak laia, ‘a kipat cil’ hunlaia aom bangbang in omkik ding hi. Huai hun ciangin, tuni a ‘Hun’ icih bei dinga. ‘Hun’ omlouhna mun ah -‘kipatna neilou’, ‘topna zawng neilou’ – ‘Tangtawn’ icih in bang lim, bang mel apaw mah diam aw?

Huai Mun zaw tehpih ding beina mun hia, alet dan- aneu dan, asaan dan-atom dan, athuk-adai, agik-aza’n, khovela thil omsa bang mah toh tehpih theih ding omlou a, huai ziakin ‘Singularity’ ci uhi. Huai Hun omlouhna Mun zaw laphuaktu in “ Hun leh lamdanna beina mun/ Ka inn in hon ngak hi” ana cihna Mun hi. “ Ka bualna simlei khimzing albang a man cia’n…..” huai hun leh mun hong tung ding hi, Evan Goihpum in ci hi.

Aw kei bang leltak in vanglian a ka tuah ding,
Lamdang, aw lamdang lua;
Aw kei bang leltak in vanglian a ka tuah ding,
Lamdang, aw lamdang lua!
(Sialkhopau)

( to be continued…..)

(Basically based on Quantum & Big Bang Theories and The Bible)

No comments: